Zihinsel Yetersizlik Nedir?
Doğumdan önce embriyonun gelişiminde, doğum sırasında veya doğum sonrası gelişim sürecinde; çeşitli nedenlerle merkezi sinir sistemini etkileyerek bellek, motor, sosyal olgunluk gelişim ve fonksiyonlarında kalıcı olarak duraklama, gerileme sonucu yaşıtlarından dörtte bir ya da daha yüksek oranda gerilik oluşturan durum zihinsel yetersizlik ( zeka geriliği ) olarak tanımlanmaktadır.
Zihinsel Yetersizliğin Nitelikleri
* Bir hastalık olarak tanımlanamaz, tedavisi yoktur, sürekli bir durumdur.
* Bu tip çocukların zeka testleri ile ölçülebilen zeka düzeyleri yaşıtlarına göre süreklilik gösterir
* Akademik başarısızlıkları yaşıtlarına göre belirgin bir gerilik gösterir, akademik gelişim çok yavaştır.
* Çevrelerine uyumları yaşıtlarına göre geç ve güç olur, yeni ortamlara girmekten hoşlanmazlar.
* Öz bakımlarını yapmada, ince ve kaba motor gelişimlerinde yaşıtlarına göre geridirler ve beceriksizdirler.
Zihinsel Yetersiz Çocuklarda Normal Çocuklara Göre Yetersizlik Görülen Alanlar Nelerdir?
* Kendi kendini kontrol etme
* Tuvalet alışkanlığı kazanma
* Temizlik alışkanlığı kazanma
* Öz bakımını yapma
* İnce ve kaba motor gelişimi
* Konuşma gelişimi ( Telaffuz, sözcükleri yerinde kullanma, cümle kurma ve anlatılanı anlama)
* Duygusal gelişim (Bulunulan ortama uygun duygusal tepki göstermede yetersizlik)
Zihinsel Yetersizli Oluşturan Nedenler
1- Kalıtsal Etkenlere Bağlı Nedenler
Anne ve/ veya baba da zekada doğuştan olan bir zeka yetersizliği varsa Mendel Kanunları�na göre bu durum çocukta zihinsel yetersizlik için bir neden olması için yeterli bir neden olarak görülmektedir. Kalıtsal kökenli aaaabolizma bozuklukları, içsalgı bezlerinin bozuklukları, hastalıklar ve anomaliler zeka geriliğine neden olabilmektedir
2- Organik Etkenlere Bağlı Nedenler
Merkezi Sinir Sistemi (MSS) patolojisinde, kesin olarak kalıtsal olmadığı ortaya konmuş etkenler organik kökenli olarak değerlendirilir. Zihin gelişimini engelleyen, durduran MSS yıkımı doğum öncesi, doğum sırasında veya doğum sonrasında olabilir.
a) Vücut Biyokimyasında veya aaaabolizmasındaki Bozukluklara Bağlı Nedenler: Beslenme, iklim koşulları ve bilinmeyen nedenlerin etkileri ile vücut biyokimyasında ve aaaabolizmasında bozukluklar olmaktadır. Bu bozukluklar birçok özür yanında, MSS� ni etkilemeye bağlı olarak her derecede zeka geriliğine neden olabilmektedir.
b) Bulaşıcı ve Ateşli Hastalıklara Bağlı Nedenler; Hamileliği sırasında annenin ya da daha sonra çocuğun geçirdiği ateşli ve bulaşıcı hastalıkların şiddet ve etkileme derecesi ile orantılı olarak MSS�ni etkilediği ortaya çıkmıştır. Alman Kızamığı, ÇocuK Felci (Polio) Tüberküloz, Frengi, Menejit, şiddetli nezle, yüksek ateşli grip , Çicek, Su çiceği,Kızamık...
c) Annenin Hamilelik Dönemi Yaşantısı; Annenin hamileliğinin ilk gününden itibaren bebeğin sağlığını düşünerek yaşamını düzenlemesi gerekir. Hamilelik döneminde kullanılan ilaçlar, çocuğu düşürme girişimleri, yaşanan bedeni ve psikolojik travmalar, anne ve babanın aşırı alkol alımı, madde kullanımı, annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi, annenin çalışma koşullarının uygun olmaması, dinlenmenin yeteri kadar yapılmaması, kansızlık,toxoplazma bebeğin sağlığı üzerinde etkilidir.
d) Erken Doğumlar; Erken doğumun nedeni ne olursa olsun, çocuğun solunum organlarının tam olgunlaşmadan hava ile temasa geçmesi bazı sorunların yaşanmasına ve kalıcı zararların oluşmasına neden olmaktadır.
Erken Doğum Nedenleri
* Annenin yaşadığı psikolojik travmalar
* Annenin geçirdiği kaza, travma ve yaptığı ağır işler
* Zorunluluk nedeniyle bebeğin normalden önce sezeryanla alınması
* Annenin gebeliğin son devresinde geçirdiği ciddi bir hastalık
e) Geç Doğumlar; Geç doğum nedeniyle normal zamanda yeterince alınamayan oksijen, beyinde yoksunluğun yarattığı zarara bağlı yıkım yapar.
f) Güç Doğumlar; Annenin biyolojik yapısının uygun olmaması,, doğuma psikolojik olarak hazırlanılmamış olunması, bebeğin anne karnındaki duruşu vs. gibi nedenlerle güç doğumlar olmaktadır.
g) Travmalar, Kazalar; Doğum öncesinde anne karnında uğranılan travmalar, doğum sırasında geçirilen travmalar ve kazalar çocuğun MSS�n de hasar oluşturabilir. Bu yaşanılan travmanın şiddeti ile orantılı olarak çocukta geriliğe neden olur.
h) Çocuğun Doğum Sonrasında Geçirdiği Ateşli Ve Bulaşıcı Hastalıklar; Çocuğun geçirdiği çocukluk dönemi hastalıkları çok yüksek ve uzun süreli ateşli olduğunda MSS zarar görürür.
3- Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Etkenlere Bağlı Nedenler
Zihinsel yetersizlik nedenlerine baktığımızda çocuğun daha doğmadan önceki sosyal ve kültürel çevresinin onun sağlığı ile ne derece ilişkili olduğunu rahatlıkla görebiliyoruz.
Anne ve babanın bilgili olması, bilgilendirilmesi, bilgi almaya açık olması, annenin sağlıklı olması için uygun koşullara sahip olması, beslenmesine özen göstermesi, sağlıklı ve düzenli bir gebelik takibinin yapılması, doğumun uygun koşullarda yapılması, çocuğun doğum sonrası bakım koşullarının uygunluğu, sağlık kontrolleri, gelebilecek zararlardan korunması sosyal, kültürel ve ekonomik koşullara bağlıdır. Bu koşulların uygun olması zihinsel ve bedensel sağlığın korunması, sağlıklı bir gelişim için gereklidir.
Doğumdan önce embriyonun gelişiminde, doğum sırasında veya doğum sonrası gelişim sürecinde; çeşitli nedenlerle merkezi sinir sistemini etkileyerek bellek, motor, sosyal olgunluk gelişim ve fonksiyonlarında kalıcı olarak duraklama, gerileme sonucu yaşıtlarından dörtte bir ya da daha yüksek oranda gerilik oluşturan durum zihinsel yetersizlik ( zeka geriliği ) olarak tanımlanmaktadır.
Zihinsel Yetersizliğin Nitelikleri
* Bir hastalık olarak tanımlanamaz, tedavisi yoktur, sürekli bir durumdur.
* Bu tip çocukların zeka testleri ile ölçülebilen zeka düzeyleri yaşıtlarına göre süreklilik gösterir
* Akademik başarısızlıkları yaşıtlarına göre belirgin bir gerilik gösterir, akademik gelişim çok yavaştır.
* Çevrelerine uyumları yaşıtlarına göre geç ve güç olur, yeni ortamlara girmekten hoşlanmazlar.
* Öz bakımlarını yapmada, ince ve kaba motor gelişimlerinde yaşıtlarına göre geridirler ve beceriksizdirler.
Zihinsel Yetersiz Çocuklarda Normal Çocuklara Göre Yetersizlik Görülen Alanlar Nelerdir?
* Kendi kendini kontrol etme
* Tuvalet alışkanlığı kazanma
* Temizlik alışkanlığı kazanma
* Öz bakımını yapma
* İnce ve kaba motor gelişimi
* Konuşma gelişimi ( Telaffuz, sözcükleri yerinde kullanma, cümle kurma ve anlatılanı anlama)
* Duygusal gelişim (Bulunulan ortama uygun duygusal tepki göstermede yetersizlik)
Zihinsel Yetersizli Oluşturan Nedenler
1- Kalıtsal Etkenlere Bağlı Nedenler
Anne ve/ veya baba da zekada doğuştan olan bir zeka yetersizliği varsa Mendel Kanunları�na göre bu durum çocukta zihinsel yetersizlik için bir neden olması için yeterli bir neden olarak görülmektedir. Kalıtsal kökenli aaaabolizma bozuklukları, içsalgı bezlerinin bozuklukları, hastalıklar ve anomaliler zeka geriliğine neden olabilmektedir
2- Organik Etkenlere Bağlı Nedenler
Merkezi Sinir Sistemi (MSS) patolojisinde, kesin olarak kalıtsal olmadığı ortaya konmuş etkenler organik kökenli olarak değerlendirilir. Zihin gelişimini engelleyen, durduran MSS yıkımı doğum öncesi, doğum sırasında veya doğum sonrasında olabilir.
a) Vücut Biyokimyasında veya aaaabolizmasındaki Bozukluklara Bağlı Nedenler: Beslenme, iklim koşulları ve bilinmeyen nedenlerin etkileri ile vücut biyokimyasında ve aaaabolizmasında bozukluklar olmaktadır. Bu bozukluklar birçok özür yanında, MSS� ni etkilemeye bağlı olarak her derecede zeka geriliğine neden olabilmektedir.
b) Bulaşıcı ve Ateşli Hastalıklara Bağlı Nedenler; Hamileliği sırasında annenin ya da daha sonra çocuğun geçirdiği ateşli ve bulaşıcı hastalıkların şiddet ve etkileme derecesi ile orantılı olarak MSS�ni etkilediği ortaya çıkmıştır. Alman Kızamığı, ÇocuK Felci (Polio) Tüberküloz, Frengi, Menejit, şiddetli nezle, yüksek ateşli grip , Çicek, Su çiceği,Kızamık...
c) Annenin Hamilelik Dönemi Yaşantısı; Annenin hamileliğinin ilk gününden itibaren bebeğin sağlığını düşünerek yaşamını düzenlemesi gerekir. Hamilelik döneminde kullanılan ilaçlar, çocuğu düşürme girişimleri, yaşanan bedeni ve psikolojik travmalar, anne ve babanın aşırı alkol alımı, madde kullanımı, annenin yetersiz ve dengesiz beslenmesi, annenin çalışma koşullarının uygun olmaması, dinlenmenin yeteri kadar yapılmaması, kansızlık,toxoplazma bebeğin sağlığı üzerinde etkilidir.
d) Erken Doğumlar; Erken doğumun nedeni ne olursa olsun, çocuğun solunum organlarının tam olgunlaşmadan hava ile temasa geçmesi bazı sorunların yaşanmasına ve kalıcı zararların oluşmasına neden olmaktadır.
Erken Doğum Nedenleri
* Annenin yaşadığı psikolojik travmalar
* Annenin geçirdiği kaza, travma ve yaptığı ağır işler
* Zorunluluk nedeniyle bebeğin normalden önce sezeryanla alınması
* Annenin gebeliğin son devresinde geçirdiği ciddi bir hastalık
e) Geç Doğumlar; Geç doğum nedeniyle normal zamanda yeterince alınamayan oksijen, beyinde yoksunluğun yarattığı zarara bağlı yıkım yapar.
f) Güç Doğumlar; Annenin biyolojik yapısının uygun olmaması,, doğuma psikolojik olarak hazırlanılmamış olunması, bebeğin anne karnındaki duruşu vs. gibi nedenlerle güç doğumlar olmaktadır.
g) Travmalar, Kazalar; Doğum öncesinde anne karnında uğranılan travmalar, doğum sırasında geçirilen travmalar ve kazalar çocuğun MSS�n de hasar oluşturabilir. Bu yaşanılan travmanın şiddeti ile orantılı olarak çocukta geriliğe neden olur.
h) Çocuğun Doğum Sonrasında Geçirdiği Ateşli Ve Bulaşıcı Hastalıklar; Çocuğun geçirdiği çocukluk dönemi hastalıkları çok yüksek ve uzun süreli ateşli olduğunda MSS zarar görürür.
3- Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Etkenlere Bağlı Nedenler
Zihinsel yetersizlik nedenlerine baktığımızda çocuğun daha doğmadan önceki sosyal ve kültürel çevresinin onun sağlığı ile ne derece ilişkili olduğunu rahatlıkla görebiliyoruz.
Anne ve babanın bilgili olması, bilgilendirilmesi, bilgi almaya açık olması, annenin sağlıklı olması için uygun koşullara sahip olması, beslenmesine özen göstermesi, sağlıklı ve düzenli bir gebelik takibinin yapılması, doğumun uygun koşullarda yapılması, çocuğun doğum sonrası bakım koşullarının uygunluğu, sağlık kontrolleri, gelebilecek zararlardan korunması sosyal, kültürel ve ekonomik koşullara bağlıdır. Bu koşulların uygun olması zihinsel ve bedensel sağlığın korunması, sağlıklı bir gelişim için gereklidir.
